DOCOMOMO BH DOSIJE #6: ZGRADE UNIVERZITETA U BANJALUCI, 1969-81, TATJANA VANJIFATOV-SAVIĆ

Zemljotres u Banjaluci oktobra 1969. godine devastirao je grad. Uz ljudske žrtve, građevinski fond je pretrpio velika oštećenja. Od 70.000 stanovnika Banjaluke, 56.000 je ostalo bez stanova i kuća. Staro jezgro grada sa objektima u stilovima istoricizma i neoklasicizma bilo je razoreno. Velika oštećenja nanijeta su školskim, kulturnim, zdravstvenim, privrednim i drugim objektima. U Banjaluci su najprije obavljene temeljne sanacije i rekonstrukcije objekata za privredu, stanovanje i školstvo.

Kako je zemljotres oštetio i načinio bezuslovnim i nebezbjednim objekte obrazovanja, osnovci, srednjoškolci i studenti iz gradskog područja su prevoženi u najbliža naselja gdje se nastava nesmetano održavala – sve dok objekti nisu sanirani ili novi izgrađeni.

Nakon zemljotresa, Banjaluka je imala mogućnost da krene novim razvojnim putem. Ovaj razvoj je omogućila izrada novog Urbanističkog plana 1975. godine i niza studija koje su mu prethodile (Milojević and Kuvač 2021). Slika grada se u periodu nakon zemljotresa promijenila, gradila su se nova stambena naselja, novi objekti školstva, kulture, zdravstva i privrede. Ukazala se prilika za nova urbanističko-arhitektonska rješenja koja su se odrazila na urbanističku sliku Banjaluke (Hrstić i Zahirović 1989). Odlukom Skupštine opštine iz 1971. godine, za sve značajnije javne objekte i prostore utvrđeno je obavezno organizovanje javnih urbanističko-arhitektonskih konkursa. U periodu do 1989. godine organizovano je 20 javnih i pozivnih konkursa, od kojih dva za objekte obrazovanja: konkurs za Pedagošku akademiju na kojem je prvu nagradu osvojio Branko Bulić i za Tehnički fakultet gdje su prvu nagradu osvojili Hasan Čemalović i Nikola Bašić (Hrstić i Zahirović 1989). 1

Pred zemljotres u Banjaluci, više i visoko obrazovanje raspolagalo je sa objektima Tehničkog i Tehnološkog fakulteta, Više pedagoške škole, te Više poljoprivredne škole, što je ukupno činilo blizu 9.000 kvadratnih metara korisne površine za obrazovanje sa 2.584 studenta (Beganović et al. 1974). Objekti višeg i visokog obrazovanja su pretrpjeli znatne štete, a zgrada Više ekonomsko komercijalne škole bila je toliko oštećena da je srušena.

Značajnu ulogu u obnovi Banjaluke imala je solidarnost jugoslovenskih naroda i narodnosti. 2 Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina je kao poklon Banjaluci izgradila novu zgradu Više poljoprivredne škole (slika 1) s površinom od 4.300 m 2 (Beganović et al. 1974; Preradović et al. 2020). Školu je projektovala Tatjana Vanjifatov Savić (Novi Sad, 1929-2009).

Arhitektica, čiju je profesionalnu biografiju značajno obilježio rad na projektvanju zgrada Univerziteta u Banjaluci, osnovnu i srednju školu pohađala je u Zemunu, Sremskim Karlovcima i Novom Sadu. Arhitektonski fakultet završila je 1953. godine u Beogradu u klasi profesora dr Mate Bajlona sa projektom škole kao diplomskog rada. Nakon studija 1953. godine započinje rad u „Trudbeniku“ u Beogradu, da bi nakon 1957. godine radila kao predavačica u Srednjoj tehničkoj školi, kao tehnička direktorka Novosadskog sajma, u projektnom birou „Arhitekt" (1960 1969), kada je i položila stručni ispit za odgovornog projektanta 1962. godine i Fondu za fizičku kulturu (1970-1974), u Novom Sadu. U Projektom zavodu Vojvodine bila je direktor i odgovorni projektant (1974-1980), zatim je radila u građevinskom preduzeću „Novograp" (1980-1984), i kao savetnik Skupštine grada Novog
Sada do 1990. godine. U svojoj plodnoj stvaralačkoj i projektantskoj karijeri posebnu pažnju poklanja projektovanju školskih objekata i predškolskih ustanova. Šezdesetih i sedamdesetih godina izradila je projekte objekata za smještaj i vaspitanje predškolske djece koji su uspješno izvođeni u Novom Sadu i drugim gradovima Vojvodine. Po njenim projektima podignuto je preko trideset objekata ove namjene. Tokom druge polovine sedamdesetih godina Vanjifatov- Savić izvodi neka od svojih ključnih graditeljskih djela u oblasti gradnje školskih objekata u
Novom Sadu i učestvuje u pripremama niza programa, studija i normativa za gradnju dječjih ustanova, kao i kataloga idejnih rješenja za objekte obdaništa i osmogodišnjih škola. Kao odgovorni projektant u timu autora izvela je „SOS Dečje selo“ u Sremskoj Kamenici. Nosilac je
više priznanja iz oblasti arhitekture – Borbina nagrada za arhitekturu (1975) i Tabakovićeva
nagrada za arhitekturu (1997), Oktobarska nagrada grada Novog Sada (1964) i druge.

Intenzivni angažman Tatjane Vanjifatov-Savić na projektovanju zgrada Univerziteta u Banjaluci počinje 1976. godine, kada je Preduzeće za izgradnju Banjaluke angažovalo
Projektni zavod Vojvodine da izradi idejni projekat sa analizom programa fakultetskog kompleksa. Upravo Vanjifatov-Savić dobija ulogu glavnog i odgovornog projektanta. 3 Ona pozicionira objekat Više poljoprivredne škole (u koji su smješteni Mašinski i Tehnološki fakultet 1973. godine) kao nukleus fakultetskog kompleksa (Mitrović 2010, 2020) u ukupnoj površini od 15.000 kvadratnih metara (Mitrović 2020).