Jedna od dvije ovogodišnje nagrade Collegium Artisticum 2022 – Arhitektura pripala je jednom od sadržajnijih primjera savremenog arhitektonskog izdavaštva pod naslovom „Urban rooms of Sarajevo: Transforming urban public spaces using interior design tools“ autorica Dine Šamić i Nermine Zagore. Ova knjiga dio je i kontinuiranog napora autorica na više fronti da javne površine u gradu Sarajevu transformiraju u kvalitetne i korisne prostore po mjeri njihovih korisnika.
Savremeni javni prostori predstavljaju izazovnu temu u javnom diskursu iz oblasti arhitekture i urbanizma na globalnom nivou, a naročito u kontekstu (post)tranzicijskog društva i kompleksne historije Sarajeva. U knjizi „Urbane sobe Sarajeva“, autorice Nermina Zagora i Dina Šamić postavljaju tezu o krizi identiteta urbanog javnog prostora u gradu. Kroz historijsku analizu geneze javnih prostora u Sarajevu, autorice preispituju kako su promjene odnosa društva naspram dihotomije privatno/individualno i javno/kolektivno, rezultirale mnoštvom zapuštenih, pasivnih, neuređenih, te urbanih prostora bez funkcije i identiteta.
Metodom mapiranja, utvrđene su lokacije, te prostorno-urbanistički i socio-kulturološki atributi javnih prostora u gradu, kao što su tipologija, mjerilo, ograđenost, pristupačnost, urbana aktivnost i atmosfera. U ovoj analizi se izdvojila posebna kategorija prostora koji su u teoriji prepoznati kao urbane praznine, a predstavljaju sinonim za sive zone, napuštene, marginalizirane prostore u gradskom tkivu. Upravo u ovakvim „dvosmislenim“, tranzijentnim prostorima, autorice prepoznaju projektantski potencijal i šansu za urbanu regeneraciju grada. Urbane praznine posjeduju mogućnost preobrazbe u dinamične, aktivne, male javne prostore, koji su u knjizi označeni pojmom – urbane sobe. Autorice predlažu udruživanje projektantskih metoda i alata urbanističkog projektovanja i dizajna enterijera, te na odabranih pet lokacija u Sarajevu, simuliraju transformaciju urbanih praznina u urbane sobe, koje simultano afirmišu individualne i kolektivne identitete. Primjenom inovativnih principa i strategija koje su izložene u knjizi, kao što je urbana akunpunktura, moguće je unaprijediti urbanu sredinu iznutra prema vani. Strateški osmišljene transformacije urbanih soba mogu rezonantno doprinijeti urbanoj regeneraciji šireg gradskog tkiva Sarajeva.
Autorice: Nermina Zagora i Dina Šamić
Recenzenti: Markus Schwai, NTNU, Norveška i Alessandro Massarente, UNIFE, Italija
Štampa: Dobra knjiga
Izdavač: Arhitektonski fakultet Univerziteta u Sarajevu
Ilustracije: Dunja Krvavac
Grafički dizajn: Mirna Ćesović
Lektura: Juliet Walker
Pokroviteljstvo: United Nations Development Programme (UNDP) BiH
U nastavku pročitajte osvrt stručnog internacionalnog žirija na ovu izuzetno vrijednu knjigu.
Još od prije, Nermina Zagora i Dina Šamić su poznate arhitektonskoj, i što je još bitnije, građanskoj sceni po svojim intervencijama na Sarajevskim pješačkim zonama. One su od stepeništa pravile poeziju, eseje i kratke priče, obogaćivale ih muzikom i historijskim faktima koje su kroz svoju arhitekturu približavale svakom prolazniku. Vjetrovanto su te intervencije na njihovim stepeništima polučile da se okrenu na prostore koji su “svačiji” ali izgledaju kao da su ustvari “ničiji”. Svačiji su zato što su javni, zato što svi njima imamo pristup, što ih koristimo, ali su opet ničiji jer su u stanju zapuštenosti i neuređenosti, proisteklog iz naše pasivnosti da ih održimo u životu.
Sve ono što bi nekome ko zaista brine o prostoru moglo pasti na pamet, pa i više od toga, spakovale su Nermina i Dina u knjigu pod nazivom “Urbane sobe Sarajeva”. Iako su se fokusirale na limitiran broj lokacija aktualeno su toliko diversifikovani da skoro pa obuhvaćaju sve ovakve prostore u gradu Sarajevu.
I nije samo to što napisati knjigu zahtjeva mnogo napora i rada već što se nisu na tome zaustavile. Taj isti pothvat ima odjeka u realnosti u kojoj se ove urbane “anestezirane” sobe reanimiraju i udiše im se novi život.
Posljedica toga, direktno ili indirektno nije uopće bitno, je da se na području općine Centar ovi mali “zaboravljeni” prostori uređuju u sinergiji s građanstvom kroz radionice na licu mjesta, te je glas onih koji taj prostor najviše koriste i koji će nastaviti da ga koriste isto bitan kao i glasovi profesionalaca koji uređuju taj isti prostor, kao i onih koji ga provode u djelo. “Urbane sobe Sarajeva” postaju “Urbane legende Sarajeva” na koje će se, nadamo se, nadograđivati generacije koje dolaze te ovaj, a i sve buduće slične poteze, treba podržati i nagrađivati.
