[u Bošnjačkom institutu u Sarajevu do kraja mjeseca traje izložba akvarela ‘Ahmed Džuvić: Boje prostora’ arhitekta Ahmeda Džuvića (1935–2006). Donosimo izvrsni tekst o Džuvićevom slikarskom djelu Prof. dr Aide Abadžić Hodžić, originalno objavljen u katalogu izložbe]
Tehnika akvarela jedna je od najstarijih slikarskih tehnika u povijesti ljudskog roda. Od davnih vremena bila je prisutna u rukopisnom slikarstvu Dalekog Istoka. U Evropi je izrazitije bila raširena od srednjeg vijeka i vezala se dominantno uz slikarstvo obrednih knjiga. Iako je već od vremena renesanse akvarel često bio podređen drugim slikarskim tehnikama, ponajprije uljanom slikarstvu i smatran manje reprezentativnom tehnikom, primjerenom samo za pripremne studije i skice, neka su od najvećih imena renesansne umjetnosti, poput Albrechta Dürera prepoznali izvorne izražajne potencijale ovog likovnog medija. Vrhunac razvoja ova je tehnika u evropskoj umjetnosti doživjela sa engleskim pejzažistima 18. i 19. stoljeća, ponajprije kroz opus J.M.W. Turnera (1775-1851) koji je naslikao preko 2000 akvarela te u slikarstvu impresionizma. I veliki majstori avangarde istraživali su ovu zanimljivu slikarsku tehniku, poput Matissea, Vlamincka, Noldea, Mackea, Dufyja i Paula Kleea, autora vrlo kompleksnog i gotovo hermetičnog opusa koji je ovoj tehnici poklanjao posebnu pažnju i tokom svoje profesure na Bauhausu.
Engleske akvareliste proučavao je šezdesetih godina 20. stoljeća i jedan od najvećih bosanskohercegovačkih akvarelista, Ismet Rizvić (1933-1992) koji je ovoj tehnici ostao vjeran u čitavom svom opusu. U akvarelu je Fuad Arifhodžić (1914-2008) slikao svoje intimne dnevnike Sarajeva, u svim godišnjim dobima i u promjenjivim vizurama njegovih ulica kao što je blještavilo mediteranskog juga i hercegovačke radosti života u svojim akvarelima himnično slavio Karlo Afan de Rivera (1885-1979).
U opusu jednog arhitekte, akvarel možemo razumijevati kao prostor intime, opuštanja, istraživanja, oslobađanja rukopisa. Egzaktnosti arhitektonskog crteža, akvarel suprotstavlja spontanost i poetičnost.
Tek naoko zaigrana, tehnika akvarela vrlo je zahtjevna. Ona, iz same svoje prirode, iziskuje osjetljivo slikarsko oko i vještu ruku. Pigmenti boje u ovoj tehnici vrlo su postojani. Njihova su veziva topiva u vodi i upravo prisustvo vode, koja služi za otapanje boja, daje ovoj tehnici prozračnost kolorita.
Majstorstvo je, stoga, u vrlo tankom, lazurnom sloju boje dobiti bogatstvo tonskih varijacija. Iskusni majstori nastoje koristiti, kad god je to moguće, samo jedan sloj boje, ostavljajući vidljivom bjelinu papirne podloge i njene strukture. Vodena boja pokriva vrlo svijetlim, transparentnim slojem papirnu podlogu koja prosijava kroz boje. Bijelo, zato, ima posebno mjesto u akvarelu: bjelina papirne podloge svakoj boji daje njenu finalnu ekspresiju.
Ugledni bosanskohercegovački arhitekta Ahmed Džuvić (1935-2006) akvarelom se počeo baviti već na početku svog vrlo bogatog arhitektonskog opusa. Prvi akvareli donose motive tradicionalne bosanske kuće, starih gradova i vodenica, pitoreskne motive kao što je grad koji se poput slapa spušta niz zelene kaskade (Motiv iz Jajca). Već ti rani akvareli otkrivaju Džuvićev interes za ljepotu arhitekture koja se skladno stapa sa prirodom. Takav pristup koji ističe ambijentalne vrijednosti blizak je i Džuvićevom arhitektonskom senzibilitetu: od izvanrednog projekta za hotel „Igman“ (1983) čija osnovna forma simbolički podsjeća na neraskidivu vezu čovjeka i planine pa sve do autorovog interesa za revitalizaciju i rekonstrukciju kulturne baštine u jeziku savremene arhitekture (projekti dućana na Baščaršiji i uz Gazi Husrev-begov hamam, restoran Daire u Sarajevu, Han u Počitelju).
Intenzivnije bavljenje akvarelom kod Ahmeda Džuvića počinje devedesetih godina, nakon odlaska u penziju i kada se smanjio obim i intenzitet arhitektonskih projekata. Istovremeno, i motivi i rukopis autora se mijenjaju. Ostaje i dalje prisutno „arhitektonsko oko“ koje prepoznaje ljepotu izvorne gradnje sa višestoljetnim iskustvom, za arhitekturu koja koristi lokalne materijale i koja se formom i dimenzijom nenametljivo stapa s pejzažom. Na brojnim akvarelima sa motivima kuća sa sjevera Afrike, Džuvić koristi prirodni siena i pečeni siena pigment, prirodnu i pečenu umbru kako bi dočarao arhitekturu koja izrasta iz tla i sa njim se stapa. U gradovima Egipta i Mediterana, ljepotu ambijenta rezimira u tri osnovne kolorističke vrijednosti: ultramarin pigment neba, hrom zeleni oksid pejzaža i ostavlja bjelinu za forme i kupole džamija. Kroz brojne akvarele u kojima istražuje ljepotu prirode i s njom isprepletene arhitekture, Džuvić postepeno oslobađa svoj rukopis: udaljava se od precizne deskripcije motiva koja je bila karakteristika najranijih akvarela sa motivima bosanskih kuća. Zadivljen pred neukrotivom ljepotom prirode, njenom stalnom mijenom, bogatstvom formi u transformaciji, Džuvić se približava potpunoj apstrakciji. Pojedini akvareli iz te zrele faze, vrlo su uspjele kompozicije, svježeg i sigurnog rukopisa. Istražujući forme oblaka, on uživa isključivo u elementima likovne forme, u suptilnoj gradaciji vrijednosti ljubičastih i plavičastih tonova. Efemernosti promjenjivog trenutka, savršeno odgovara priroda odabranog medija. Kolona ljudi u šetnji, pod kišobranima postepno iščezava i nestaje do jedva čitljivih, sivkastih mrlja u daljini.
Džuvić ponekad iznenadi i akvarelima i crtežima tušem mračne ekspresije: crnim pticama u letu, pticama zlokobno raširenih krila, kućama u plamenu, ljudskim tijelima rastavljenih udova… Tu progovara sasvim drugačiji senzibilitet koji u sebi nosi neposredno iskustvo godina rata i stradanja, straha i patnje. To su rijetki primjeri figurativnih motiva u akvarelnom opusu u kojem dominiraju pejzažne i arhitektonske teme.
Džuvićev rukopis u akvarelu otkriva autora sa osjetljivim okom za kolorističke vrijednosti i sigurnim crtežom. Najsvježiji je i najizvorniji kada se „oslobodi“ motiva: kada se prepusti istraživanju elemenata likovne forme i kada površinu papira osvoje široki potezi sa finim tonskim varijacijama, u kojima se plavičasto-ljubičasti tonovi zemlje, planine i vode stapaju u krug, snažno ispunjeni energijom podneblja i tla, kakva je bila i njegova arhitektura.
